Ημαθίας, νομός

Νομός (1.699 τ. χλμ., 143.618 κάτ.) της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, στο δυτικό τμήμα της κεντρικής Μακεδονίας. Συνορεύει στα Β με τον νομό Πέλλης, στα Α με τον νομό Θεσσαλονίκης, στα ΝΑ και Ν με τον νομό Πιερίας, στα ΝΔ και Δ με τον νομό Κοζάνης. Ο νομός έχει έξοδο στον Θερμαϊκό κόλπο με μία στενή και αλίμενη λωρίδα μεταξύ των ποταμών Λουδία και Αλιάκμονα. Χωρίζεται διοικητικά σε 12 δήμους: Βέροιας, Αλεξάνδρειας, Αντιγονιδών, Ανθεμίων, Αποστόλου Παύλου, Βεργίνας, Δοβρά, Ειρηνούπολης, Μακεδόνιδος, Μελίκης, Νάουσας και Πλατέος. Γεωγραφικά στοιχεία και κλίμα.Το έδαφος του ν.Η. είναι το μισό ορεινό και το μισό πεδινό. Στα Δ, στα σύνορα με τον νομό Κοζάνης, υψώνεται με νοτιοανατολική κατεύθυνση η οροσειρά του Βερμίου, του σπουδαιότερου χιονοδρομικού κέντρου της Ελλάδας, με τις κορυφές (από τα Β προς τα Ν): Μαύρη Πέτρα (2.077 μ.), Τσανακτσή (2.052 μ.), Παλάτι (1.895 μ.), Ασούμπασι (1.874 μ.), Ξεροβούνι (1.804 μ.). Στο νότιο τμήμα του νομού, μετά την κοιλάδα του Αλιάκμονα, φτάνουν οι βόρειες απολήξεις της οροσειράς των Πιερίων. Το υπόλοιπο έδαφος του νομού είναι πεδινό, αποτελώντας συνέχεια (προς τα Δ) της πεδιάδας της Θεσσαλονίκης και (προς τα Ν) της πεδιάδας των Γιαννιτσών. Βασικό υδρογραφικό στοιχείο είναι ο ποταμός Αλιάκμονας (297 χλμ.), ο οποίος μπαίνει στο έδαφος του νομού από τη βαθιά κοιλάδα που έχει ανοίξει μεταξύ του Βέρμιου και των Πιερίων, προχωρεί με βορειοδυτική κατεύθυνση, μπαίνει κοντά στο χωριό Αγία Βαρβάρα στην πεδιάδα, προχωρεί περίπου με την ίδια κατεύθυνση, σχηματίζει ύστερα –μεταξύ Προδρόμου και Πρασινάδων– ένα τόξο, στρέφεται προς τα Ν, καθορίζει, παίρνοντας δυτική κατεύθυνση, σε δύο σημεία τα σύνορα των νομών Ημαθίας και Πιερίας και μετά στρέφεται προς τα Ν και μπαίνει στον νομό Πιερίας. Στην πορεία του ο Αλιάκμονας δέχεται τα νερά διαφόρων μικρών παραποτάμων, κυρίως στο τμήμα του που βρίσκεται μεταξύ Βέρμιου και Πιερίων. Δεύτερος ποταμός της Ημαθίας είναι o Λουδίας, ο οποίος –κυρίως με πολλές τεχνητές διώρυγες– συγκεντρώνει τα νερά του βόρειου τμήματος του νομού, διαρρέει την περιοχή της αποξηραμένης λίμνης Γιαννιτσών και αποτελεί ύστερα –μέχρι τις εκβολές του στον Θερμαϊκό– το σύνορο των νομών Ημαθίας και Θεσσαλονίκης. Μικροί ποταμοί ρέουν επίσης από το Βέρμιο, όπως o Τριπόταμος στο νότιο Βέρμιο, που περνάει από τη Βέροια, το Σελιώτικο ρέμα και ο Αραπίτσας, που περνάει από τη Νάουσα (κεντρικό Βέρμιο), το Μεγάλο ρέμα στο βόρειο Βέρμιο κ.ά. Το κλίμα του ν.Η. είναι ηπειρωτικό, εκτός από ελάχιστα παράκτια τμήματα. Από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο η θερμοκρασία είναι ανώτερη των 20°C, ενώ κατά τη χειμερινή περίοδο, που αρχίζει τον Νοέμβριο, οι θερμοκρασίες και στα πεδινά ακόμα φτάνουν πολλούς βαθμούς υπό το μηδέν. Γενικά, οι πτώσεις της θερμοκρασίας σε μικρά χρονικά διαστήματα είναι πολύ συχνές, ενώ οι σφοδροί τοπικοί άνεμοι, και μάλιστα αυτοί που κατεβαίνουν από τα βουνά, κάνουν βαρύτερους τους τραχείς χειμώνες. Τοπικός άνεμος είναι ο καρατζοβίτης, σφοδρός και ψυχρός, o οποίος εισβάλλει τον χειμώνα στην πεδινή περιοχή κατά μήκος των ανατολικών πλαγιών του Βέρμιου και των Πιερίων. Το ετήσιο ύψος βροχής κυμαίνεται μεταξύ 400 και 600 χιλιοστών στα πεδινά και αυξάνεται όσο προχωράμε προς τα ορεινά συγκροτήματα, όπου, στις ψηλές περιοχές, υπερβαίνει τα 1.200 χιλιοστά. Το χιόνι αποτελεί συνηθισμένο φαινόμενο στα ορεινά. Οικονομία.Ο ν.Η. είναι από τις πιο ανεπτυγμένες οικονομικά περιοχές της χώρας. Η οικονομία του βασίζεται κυρίως στη γεωργία, στην οποία απασχολείται περίπου το 70% του εργατικού του δυναμικού και χάρη στο εξαιρετικά υψηλό ποσοστό των αρδευόμενων εκτάσεων και την ανάπτυξη –κατά τα τελευταία χρόνια– της δενδροκομίας, το εισόδημα του αγροτικού τομέα είναι αρκετά ικανοποιητικό. Από τις υψηλότερες της χώρας είναι η αναλογία γεωργικών ελκυστήρων και συγκροτημάτων τεχνητής βροχής. Με την αύξηση των αρδευόμενων εκτάσεων οι καλλιέργειες αναδιαρθρώνονται: έτσι, αντικαθιστούν τα δημητριακά με δέντρα, τεύτλα, βαμβάκι κλπ., ενώ αναπτύσσεται παράλληλα η κτηνοτροφία βελτιωμένων μεγάλων ζώων. Ο ν.Η. καλύπτει το 50% της παραγωγής ροδακίνων της χώρας και το ένα τρίτο της παραγωγής μήλων. Αξιόλογη είναι και η βιομηχανία της περιοχής, η οποία, εκτός από τα κλωστοϋφαντουργικά εργοστάσια της Νάουσας, περιλαμβάνει το ένα από τα τρία εργοστάσια ζάχαρης της χώρας (στο Πλατύ), εργοστάσιο μειγμάτων ζωοτροφών, εργοστάσια επεξεργασίας και συσκευασίας αγροτικών προϊόντων κλπ. Το ένα δέκατο του εργατικού δυναμικού απασχολείται στη βιομηχανία και στη βιοτεχνία, γι’ αυτό και o ν.Η. συγκαταλέγεται μεταξύ των έξι ή επτά περισσότερο ανεπτυγμένων βιομηχανικά νομών της Ελλάδας· σε κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος για βιομηχανική χρήση υπερβαίνει τους άλλους νομούς της Μακεδονίας, εκτός από τους νομούς της Θεσσαλονίκης, της Κοζάνης (Πτολεμαΐδα) και της Καβάλας. Χάρη στη διάρθρωση της οικονομίας του, στο υψηλό και γρήγορα αυξανόμενο εισόδημά του και στη συγκέντρωση περίπου του μισού πληθυσμού του σε αστικά και ημιαστικά κέντρα, ο ν.Η. εμφανίζει κατά τα τελευταία έτη σημαντική αύξηση του πληθυσμού του (3% μεταξύ των ετών 1991-2001). Ο ν.Η. είναι, μετά τον νομό Θεσσαλονίκης, ο πιο πυκνοκατοικημένος νομός της Μακεδονίας με πυκνότητα πληθυσμού 85 κατ. ανά τ. χλμ. (2001). Ανάλογη ανάπτυξη και αύξηση του πληθυσμού παρουσιάζουν και τα οικιστικά του κέντρα. Η Βέροια και η Νάουσα, οι δύο βασικές του πόλεις, όπως και η Αλεξάνδρεια (Γιδάς) εξελίσσονται ταχύτατα. Βλ. λ. Αλεξάνδρεια· Βέροια· Νάουσα. Το δημαρχείο της Βέροιας (φωτ. ΑΠΕ). Πανοραμική άποψη της Νάουσας, στον νομό Ημαθίας. Στα περίχωρα της πόλης υπάρχουν αμπέλια που παράγουν καλής ποιότητας κρασί. Μερική άποψη της Βέροιας, πρωτεύουσας του νομού Ημαθίας. Κανό και καγιάκ στα νερά του ποταμού Αλιάκμονα, στην Ημαθία (φωτ. ΑΠΕ).